Polecane artykuły

Chiron w mitologii

Piotr Piotrowski

Zgodnie z greckim mistycyzmem prawdziwa tajemnica ludzkiej kreatywności i duchowości ukryta jest w nieświadomych warstwach psyche, a dotarcie do niej często wymaga odkrycia spirytualnej dzikości. Zwierzęca część ciała boskiego centaura Chirona może w metaforyczny sposób odzwierciedlać całą ludzką kulturę, która płynie z nieświadomości, a źródłem przemiany prowadzącej do sztuki, kunsztu i boskości jest właśnie ów ocean nieokiełznanej zwierzęcej, a zarazem spirytualnej siły. Kreatywność Chirona reprezentuje pierwotny impuls do rozwoju i przeobrażenia. Centaur ten, będąc nauczycielem i przewodnikiem, uosabia złożony proces dążenia do samopoznania.

Postać Chirona
Chiron i AchillesWedług mitologii greckiej Chiron należał do najzacniejszych i najmądrzejszych z centaurów. Grecy wyobrażali sobie centaury jako potwory - półludzi, półkoni. Ich górna część ciała miała postać ludzką, podczas gdy dolna końską. Centaury żyły w górach i w lasach, żywiły się najczęściej mięsem, a ich obyczaje miały wyjątkowo dziki charakter. Chiron jednak odznaczał się gościnnością, uczynnością, lubił ludzi i nigdy nie uciekał się do przemocy. Pozostał także najbardziej znanym i najstateczniejszym z centaurów, nie tylko dlatego, że był wyjątkowo łagodny, lecz także dlatego, iż nie pochodził on, tak jak jego "bracia", ze świętokradczego związku Iksjona z Chmurą-Herą. Jego rodzicami byli bowiem Kronos i nimfa Filyra. Należał on więc do tego samego boskiego rodu co Zeus i inni Olimpijczycy. Centaury były w oczach Greków wcieleniem brutalnej, pierwotnej i dzikiej siły, lecz Chiron jedynie z wyglądu do nich podobny, stał się uosobieniem mądrości, pobożności i sprawiedliwości, pozostał również najsławniejszym nauczycielem i wychowawcą licznych herosów.

To szczególne, centralne miejsce, jakie zajmuje Chiron wśród pozostałych centaurów, wyraża proces dążenia do "Ja". Jest on też wyrazem swoistego centrum oraz punktem ogniskowym dla całej pierwotnej siły centaurów, która zostaje w jego postaci uwznioślona, przetransformowana i uduchowiona. Chiron bowiem obdarzony jest boskim rozumem oraz nieśmiertelnością, jest on więc drogowskazem ukazującym sposób i kierunek rozwijania wewnętrznej mocy, atawistycznej siły w duchowe warianty istnienia. Stanowi on jednocześnie przypomnienie o procesie wydobywania się ludzkiego "Ja" z otchłani instynktów i nieświadomości.

Podczas rzezi centaurów, dokonanej przez Heraklesa, Chiron, który stał u boku herosa, został przez niego przypadkowo zraniony. Rana była poważna. Chiron próbował zastosować różne maści, ale rany zadane strzałami Heraklesa nie dawały się uleczyć. Skrył się więc w swej grocie i pragnął śmierci, nie mógł jednak umrzeć, gdyż był nieśmiertelny. Wreszcie Prometeusz, który urodził się jako śmiertelny, zgodził się odstąpić swoje prawo do śmierci. W ten sposób Chiron znalazł wybawienie. Zeus, doceniwszy wybór Chirona, po dziewięciu dniach od śmierci, umieścił centaura w gwiazdozbiorze Strzelca. Nasuwa się w tym miejscu dręczące pytanie: co jest takiego w śmierci, że nawet nieśmiertelni muszą umrzeć?
Chiron jako nauczyciel i przewodnik

Grota, w której mieszkał ów centaur nie była prymitywną kryjówką, lecz pełnowartościowym domem, w którym zawsze panowała ciepła atmosfera zapewniana przez kobiety: matkę Filyrę, żonę Chariklo, córki oraz muzy i nimfy. Kobiece istoty, które otaczały centaura, ucieleśniają mądrość i pożyteczność nauk Chirona, a także jego mistrzostwo w nauczaniu. Rodzinna atmosfera tego domu pozwalała uniknąć jednostronności w wychowaniu i pomagała w należytym kształtowaniu życia emocjonalnego uczniów. Chiron jako nauczyciel w swej ofiarnej pomocy zawsze przywiązywał dużą wagę do formowania charakteru zarówno przez kształcenie praktycznych umiejętności, intelektualnych zdolności, jak i, co najważniejsze, przez duchowe przebudzenie. Do groty u stóp góry Pelion w Tesalii, w której mieszkał ów centaur, schodzili się po poradę i opiekę bogowie, bohaterowie i ludzie.

Chiron nie ograniczał się jedynie do działalności wychowawczo-dydaktycznej, lecz opracował także zbiór podstawowych zasad moralnych, uczył on bowiem etyki. Zaginiony utwór pt. "Rady Chirona" przypisywany Hezjodowi krążył wśród nauczycieli i uczniów greckich stanowiąc rodzaj katechizmu - niewiele dziś jednak wiadomo o jego zasadniczej zawartości. Niektórzy badacze kultury greckiej nazywają nawet Chirona pierwotnym Sokratesem. Chiron, podobnie jak później Sokrates, nauczał, że najważniejsza jest dusza oraz dbanie o jej doskonalenie.

Istnieje cała gama nauk, w które wtajemniczał swoich uczniów Chiron. Jego związek z nimfami wskazuje na fakt, że zajmował się on muzyką, potrafił też za pomocą kilku dźwięków uzdrawiać chorych. Dziś powszechnie już wiadomo, że muzyka posiada uzdrawiający wpływ nie tylko na psychikę człowieka, lecz także na ciało. Naukowcy tłumaczą to oddziaływaniem określonych częstotliwości, fal czy rytmów powodujących powstawanie zjawiska psychorezonansu. Muzyka bowiem wnika do najgłębszych warstw psyche, uruchamiając treści kryjące się w podświadomości. Miejscem, w którym Chiron dokonywał swoich zabiegów, była jaskinia, co można rozumieć jako konieczność wejścia w głąb duszy. Wskazuje to więc na konieczność poznania ukrytych, nieświadomych uwarunkowań rządzących ludzką psychiką. Również muzyka może pełnić rolę katalizatora rozmaitych procesów i wyobrażeń nieświadomych, może ona także pomóc w odreagowaniu psychicznych przeżyć i urazów.

Muzyka jest również niezbędnym elementem towarzyszącym wszelkim liturgicznym nabożeństwom, misteriom i modlitwom. Trudno sobie wyobrazić jakikolwiek rytuał religijny bez akompaniamentu muzycznego. Atmosferę klasztorów buddyjskich wypełnia dźwięk dzwonów i gongów oraz różnych rodzajów wibracji głosowych i śpiewu. Z punktu widzenia koncepcji orientalnych terapeutyczne działanie muzyki polega na zharmonizowaniu jej wibracji z czakramami, czyli centrami energetycznymi w ciele człowieka. Istnieje również odrębna gałąź hinduskiej jogi, zwana mantra-jogą, która opiera się na wiedzy o tajemnych i magicznych właściwościach dźwięku, dzięki czemu może dotrzeć do nas boska, twórcza inspiracja. Nie jest więc zaskoczeniem, że uzdrawianie Chirona za pomocą odpowiednio dobranych dźwięków nie tylko prowadzi do wyleczenia, lecz także do stanu duchowej równowagi.

Lecznicze zdolności Chirona wyrażają się także w jego wiedzy medycznej, w którą wtajemniczał Asklepiosa, przyszłego boga-lekarza. Chiron odsłaniał swojemu uczniowi tajemnice medycyny i objawił liczne sekrety sztuki uzdrawiania. Centaur ten zajmował się także chirurgią oraz nauczał ziołolecznictwa.

Chiron stał się również mistrzem w nauczaniu gimnastyki, bowiem dbanie o ciało jest pierwszym etapem duchowej wędrówki człowieka do doskonałości. Panowanie nad własnym ciałem jest wyrazem kontrolowania instynktów oraz całej atawistycznej warstwy psychiki ludzkiej. Nasuwa się tutaj paralela do asan, czyli odpowiedniej postawy ciała praktykowanej w hinduskiej hatha-jodze. Dopiero takie ciało, które zostało poddane dyscyplinie, może stać się odpowiednim narzędziem poszerzenia świadomości.

Do ważnych umiejętności, w które wtajemniczał ów centaur, była sztuka łucznictwa - według mitologii Chiron często towarzyszył Artemidzie, boskiej łowczyni, podczas polowań. Duchowym celem sztuki strzelania z łuku jest ćwiczenie umysłu oraz nawiązanie kontaktu z najwyższą rzeczywistością. W ezoterycznym znaczeniu sztukę łucznictwa należy rozumieć jako "polowanie" lub też kierowanie w duchowe cele. Łuk i strzała zawierają w sobie głęboko metafizyczne znaczenie, reprezentując pozytywne i negatywne strony osobowości człowieka lub relację anima-animus, wymagające skrajnego wewnętrznego naprężenia, by uderzenie w "cel" było trafne. Wtajemniczenie w sztukę łucznictwa stanowi więc metaforę inicjacji pozwalającej dotrzeć do pierwotnej siły umysłu. Strzały symbolizują również zmierzanie do celu, podjęcie nowych wyzwań lub poszukiwanie własnego "Ja".

Inną dziedziną, z której słynie Chiron, to nauczanie sztuki wróżenia. Nie zachowały się jednak żadne teksty antyczne, które mówiłyby, jaką dokładnie sztuką wróżebno-dywinacyjną zajmował się Chiron. Przypuszcza się, że mogło to być wróżenie z wnętrzności zwierząt, tak jak w przypadku działalności centaura Folosa, ale nie jest to pewne. Jakkolwiek, w każdej czynności wróżebnej dokonuje się ten sam akt, mianowicie akt zwracania się do swego przeznaczenia oraz poszukiwanie kontaktu z siłą kreującą ludzkie istnienie. Umiejętne odczytywanie znaków pojawiających się na niebie i ziemi stanowi pierwszy krok prowadzący do doświadczenia jedności Uniwersum. Manifestację kosmicznej woli, której podlegają wszystkie istoty, dostrzegano na przykład w pęknięciach na skorupie żółwia, wnętrznościach zwierząt, ruchach planet, itd. Poznanie woli bóstwa jest bowiem dotknięciem sacrum. W starożytnej Grecji znane są wyrocznie delfickie, taoista chcąc poznać swoje tao konsultuje się z Księgą Przemian, religijny Tybetańczyk zaś zwraca się do wróżby Mo.